کتاب «هم من، هم تو» با موضوع عدالت و انصاف (۱۱ تا ۱۳ساله‌ها)

توضیحات

موضوع این کتاب عدالت و انصاف است. انصاف و عدالت واژه‌هایی بسیار رایج‌اند، اما باوجوداین، معنای دقیق آن‌ها برای بسیاری ناشناخته است. انصاف و عدالت را طوری به کار می‌بریم که گویی کاملا واضح است که چه چیزی منصفانه یا عادلانه است؛ اما درواقع، این‌طور نیست.
انصاف یکی از فضایل اخلاقی است و به معنای مراعات برابری و مساوات در رفتار است. مفهوم انصاف را با قاعده طلایی معاشرت مبنی بر اینکه «هر آنچه برای خود می پسندی برای دیگران نیز بپسند.» در ارتباط دانسته‌اند؛ یعنی انصاف به ما حکم می‌کند هر خیری را که برای خود می‌‌خواهیم برای دیگران هم بخواهیم و هر زیان و ضرری که برای خود نمی‌پسندیم برای دیگران هم نپسندیم.
عده‌ای میان دو واژه عدالت و انصاف قائل به وجود مشابهت و نزدیکی شده‌اند؛ با این حال میان آن‌ها تفاوت‌هایی نیز برشمرده‌اند. عدالت به یک معنا اعم از انصاف است؛ زیرا عدالت به معنای «هر چیزی را در جایش قرار دادن» و یا «دادن حق هر صاحب حقی» است. از آنجایی که انصاف و عدالت زمانی معنا پیدا می‌کنند که جمع وجود داشته باشد پس این فضیلت‌ها فضیلت‌های اجتماعی‌اند.
در این کتاب بیشتر به روح کلی این دو فضیلت از منظر علم روان‌شناسی اخلاق اشاره کرده‌ایم و به فراخور سن دانش‌آموزان با زبانی ساده و در قالب‌های متفاوت به بیان چیستی، چرایی و چگونگی آن‌ها پرداخته‌ایم.
در آموزش عدالت و انصاف باید به کودکان یاد داد که آن‌ها برای خودشان و دیگران حق و حقوقی قائل شوند و آن حقوق را در دو دسته‌‌ی حقوق طبیعی و حقوق وضعی به رسمیت بشناسند؛ حقوق طبیعی همان حقوقی هستند که به‌طور طبیعی وجود دارند یعنی همه‌ی انسان‌ها با هر جنسیت یا ملیت و … صاحب حق و حقوقی هستند و در این حقوق همه سهم یکسانی دارند. حقوق وضعی یا قراردادی را انسان‌ها خودشان برای خودشان وضع می‌کنند به‌طور نمونه هر کسی نمره‌ی بیشتری کسب کند جایزه‌ی بیشتری می‌گیرد. اگر این حقوق طبیعی و یا حقوق وضعی را برای خود و دیگران رعایت کنیم رفتارمان عادلانه است و اگر رعایت نکنیم رفتارمان ظالمانه است. کودکان باید یاد بگیرند که منصف باشند؛ یعنی در دادن حقوق طبیعی دیگران مساوات را رعایت کنند و همچنین در زمان گرفتن حقوق خود و یا دادن حقوق قراردادی دیگران طبق قرارداد عمل کنند. کودکان باید بیاموزند در زمان داوری نیز انصاف را رعایت کنند و در داوری‌هایشان عواملی مانند خویشاوندی، عشق، دوستی و هم‌آرمانی را دخالت ندهند.
کودکان می‌توانند عادت‌هایی منصفانه مانند رعایت نوبت، شراکت، مذاکره‌کردن، پوزش‌خواهی‌ و حل مشکلات مشترک را از طریق بازی با دوستان خود بیاموزند. وقتی کودکان به جای هم‌بازی‌ها به بازی‌های کامپیوتری و تلویزیون روی آورده‌اند، این وضعیت لطمه‌ی بزرگی بر یادگیریِ رمزوراز بازی عادلانه وارد می‌سازد.